Skokowski Zbigniew (1888–1943), wyższy urzędnik Min. Pracy i Opieki Społecznej, działacz wolnomularski. Ur. 8 I w Warszawie, był synem Wiktora, adwokata, i Felicji z Boreckich, bratem znanego obrońcy w procesach politycznych Jerzego (ok. 1875–1921), Wacława i Kazimiery, żony Tadeusza Radlińskiego (zob.).
Jako uczeń rządowego Gimnazjum V Męskiego Klasycznego w Warszawie S. był członkiem bezpartyjnego, wolnościowo-intelektualnego «Kółka Samokształcenia», jednym z poważniejszych, nadających mu ton. Brał udział w strajku szkolnym 1905 r., współdziałał w nim z Tadeuszem Kotarbińskim, z którym następnie przyjaźnił się przez całe życie. Był też z ramienia swego gimnazjum członkiem kierującego strajkiem bezpartyjnego Koła Delegatów. Wydalony za strajk z wilczym biletem z gimnazjum, zdał maturę w r. 1906 w prywatnej szkole gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie. W r. 1905 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), należał do jej organizacji warszawskiej i Warszawa-podmiejska, zaś po rozłamie w tej partii został w r. 1906 członkiem PPS-Lewicy. Potem wycofał się z niej i na początku 1907 r. wstąpił do Organizacji Bojowej PPS, był słuchaczem jej szkoły wojskowej, kierowanej przez Blacharczyka i w piątce Stanisława Rogalewicza «Tomasza» brał udział w napadzie na urząd gminny w Kątach (koło Góry Kalwarii). Następnie wyjechał z Królestwa, od paździenika 1907 przebywał w Paryżu i na wydz. filozoficznym Sorbony studiował nauki społeczne oraz filozofię; otrzymał tu diplôme de licence dès lettres. W r. 1912 powrócił do Królestwa, w t.r. wystąpił z PPS. W latach pierwszej wojny światowej był członkiem inteligenckiej i niepodległościowej Grupy Pracy Narodowej. Od 1 X 1917 był pomocnikiem referenta w Dep. Gospodarki Społecznej Tymczasowej Rady Stanu. Z dn. 1 X 1918 przeszedł do Min. Przemysłu i Handlu (MPiH) na stanowisko referenta, a 1 II 1919 awansował na starszego referenta.
W WP służył S. od 7 VII 1919 do 6 IV 1920 jako ochotnik oraz od 28 VII do 12 XI 1920 w stopniu podporucznika, po czym powrócił do MPiH. Dn. 1 V 1921 przeszedł jako starszy referent do Min. Pracy i Opieki Społecznej (MPiOS); z Melanią Bornstein-Łychowską opracował Memoriał o znaczeniu gospodarczym Polski (,,Praca i Opieka Społeczna” 1921 z. 1). W r. 1922, jako rzeczoznawca rządowy, był członkiem delegacji polskiej na Międzynarodowej Konferencji Pracy w Genewie. Od 1 II 1923, po wygranym konkursie międzynarodowym na to stanowisko, został na okres trzyletni zastępcą kierownika Sekcji Studiów Ogólnych Międzynarodowego Biura Pracy przy Lidze Narodów w Genewie i w związku z tym zamieszkał w tym mieście. Nie później niż w 1. poł. 1925 r. został S. członkiem jednej z warszawskich lóż Wielkiej Loży Narodowej Polski «Polacy Zjednoczeni» (WLN), do której należało wielu pracowników MPiOS, przyjął imię zakonne (rodzaj pseudonimu) Andrzej Topolski i pod liczbą porządkową 292 został zapisany w Obrazie Ogólnym (spis członków) WLN. Najpóźniej od pierwszych dni czerwca 1925 był jej przedstawicielem w Genewie przy Międzynarodowym Stowarzyszeniu Mularskim (Association Maçonnique Internationale ), bez publicznego ujawnienia swej przynależności wolnomularskiej. W Genewie przemawiał na kilku posiedzeniach lóż, reprezentował też – wraz z Zyguntem Dworzańczykiem – WLN na Konwencie AMI w dn. 1–4 X 1925 w Genewie. Dla potrzeb swojej organizacji zamawiał w drukarniach szwajcarskich rozmaite blankiety i broszury, które następnie przekazywał do kraju bliżej nieznaną drogą, omijając pocztę. W związku ze zbliżającym się końcem okresu pracy w Międzynarodowym Biurze Pracy i powrotem do kraju, został wybrany na zastępcę do spraw zagranicznych wielkiego sekretarza WLN na kadencję 1926 r.
W lutym 1926 S. powrócił do Warszawy i od 1 III do MPiOS; opracowywał projekty ustawodawcze z zakresu prawa pracy, specjalizował się też w dziedzinie ubezpieczeń społecznych; 22 XII 1927 został mianowany radcą ministerialnym. Przewrót majowy 1926 r. przyjął «z pełną nadzieją na bliską przyszłość», żywiąc «duże zaufanie do marszałka Piłsudskiego» i podzielając jego «wielkie linie programowe» (list z 24 VI 1926 do nieznanego adresata). Potem został członkiem Tymczasowego Zarządu Głównego zarejestrowanego we wrześniu 1926 Związku Polskiej Inteligencji Socjalistycznej, który jednak szerzej się nie rozwinął i jeszcze przed końcem roku zamarł.
S. był od 1 XII 1928 w ciągu trzech lat referentem do spraw społecznych na terenie Wielkiej Brytanii, przydzielonym do poselstwa, następnie ambasady polskiej w Londynie (z prawem używania tytułu radcy Poselstwa, względnie Ambasady I kl.). Po powrocie do kraju objął 1 IV 1931 w Min. Opieki Społecznej (MOS – od 27 V 1931 nazwa przekształconego MPiOS) swoje dawne stanowisko radcy, 19 IX 1931 awansował na inspektora (kierownika) Inspekcji Ubezpieczeń Społecznych Dep. Opieki Społecznej MOS. Był pełnomocnikiem rządu i przewodniczącym delegacji polskiej na rokowaniach w sprawach pracy i opieki społecznej z Czechosłowacją, Rumunią, Francją i Senatem Wolnego Miasta Gdańska. W 2. poł. l. trzydziestych został zastępcą komisarza Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie. Wykładał na Uniw. Jana Kazimierza we Lwowie zagadnienia polityki emigracyjnej, zaś na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie – problematykę traktatów handlowych i traktatów pracy. Na te tematy publikował rozprawy i artykuły w „Pracy i Opiece Społecznej”, „Ekonomiście” i ,,Revue Internationale de Travail”. Kulturalny, subtelny i zewnętrznie bardzo estetyczny (wg charakterystyki Zofii Nałkowskiej), od 2. poł. l. dwudziestych bywał w jej domu, zwłaszcza na przyjęciach dla zagranicznych gości.
Nadal czynny w wolnomularstwie polskim, piastował S. w WLN kolejno godności: zastępcy do spraw zagranicznych wielkiego sekretarza (1926–8 i 1932), I wielkiego dozorcy (1933–5), II wielkiego eksperta (1937) i wielkiego sekretarza zewnętrznego (1938). Pod koniec 1926 r. został też członkiem powołanej wówczas sześcioosobowej Komisji Prasowo-Wydawniczej WLN. Jako delegat tej centrali, już publicznie występował pod swoim nazwiskiem na Międzynarodowej Manifestacji Wolnomularskiej w Belgradzie (11–16 IX 1927), przedstawiając tu prace polskiego wolnomularstwa na rzecz idei pokoju. Na Konwencie Międzynarodowym AMI w Paryżu (27–29 XII 1927), zabierając głos w dyskusji, wypowiedział się przeciw wnioskowi Wielkiego Wschodu Holandii o wprowadzenie do Deklaracji Zasad AMI pojęcia Wielkiego Budowniczego Wszechświata jako wiążącego dla członków AMI; proponował natomiast formułę stwierdzającą, że wolnomularstwo winno przyczyniać się do realizacji sprawiedliwości społecznej, bądź postępu społecznego. W okresie przebywania na placówce w Londynie wypełniał również zadania zlecone mu przez WLN. W sprawie uznania jej przez Zjednoczoną Wielką Lożę Anglii prowadził rozmowy z wielkim sekretarzem tejże, zaś w sprawie uznania przez Wielką Lożę Dystryktu Kolumbia korespondował z najwyższym dostojnikiem wolnomularstwa północnoamerykańskiego J. H. Cowlesem. W r. 1929 reprezentował Polskę na Kongresie Powszechnej Ligi Wolnomularskiej (AFL, UFL) w Amsterdamie i tam został dokooptowany do jej Rady Administracyjnej. Niebawem utworzona polska Grupa Krajowa Ligi wybrała go na swojego prezydenta. Był nim do wiosny 1932. W r. 1930 reprezentował Polskę na Konwencie AMI w Brukseli, zaś w dwa lata później (przebywał już w kraju) Wielka Loża upoważniła go do udziału w kolejnym – w Stambule (6–10 IX 1932); w dyskusji opowiedział się za ideą powszechnego rozbrojenia. Wytypowany przez warszawską centralę, w r. 1932 został mianowany poręczycielem przyjaźni przy niej Wielkiego Wschodu Hiszpanii i Wielkiego Wschodu Grecji. W t.r. międzynarodowe stowarzyszenie pisarzy wolnomularskich The Philaletic Society w San Diego (Kalifornia, USA) wybrało go na członka-korespondenta. Brał też udział w obradach Komitetu Wykonawczego AMI w dn. 31 VIII – 1 IX 1935 w Warszawie.
S. zyskał wyższe stopnie wtajemniczeń wolnomularskich obrządku szkockiego, najwyższy – trzydziesty trzeci – nie później niż w r. 1928. Późną jesienią t.r. był już wielkim kanclerzem i sekretarzem generalnym naczelnej instancji obrządku w Polsce – Rady Najwyższej Polski, ponownie został nim w r. 1932, po powrocie z Londynu. Wtedy też Rada Najwyższa Północnej Jurysdykcji USA mianowała go swoim wielkim przedstawicielem przy jej polskim odpowiedniku. Reprezentował go na V Międzynarodowej Konferencji Rad Najwyższych w dn. 15–19 VI w Brukseli.
W lutym 1938 S., wraz z innymi wybitnymi wolnomularzami, został zaatakowany w Sejmie przez posła Wacława Budzyńskiego z grupy «Jutro Pracy», który apelował o postawienie ich w stan oskarżenia pod zarzutem udziału w tajnym związku. Domagano się również wyciągnięcia wobec niego konsekwencji służbowych, ale min. Marian Zyndram-Kościałkowski nie uległ tym naciskom. Po samorozwiązaniu wolnomularstwa polskiego 26 X 1938 S. nie brał udziału w jego niedużej «pogrobowej» kontynuacji.
W październiku 1939 S. został dyrektorem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, mając nad sobą niemieckiego komisarza. Działał też w konspiracji (związanej z rządem RP na Obczyźnie). Zmarł 1 II 1943 w Warszawie.
Ożeniony 28 VII 1929 z Marią Bronisławą Heleną z Żebrowskich, 1.v. Ładą-Walicką (1897–1981), miał S. syna Jerzego (ur. 1930 w Londynie), dziennikarza.
Chajn L., Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, W. 1975; Hass L., Ambicje, rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, W. 1984; tenże, Druga wizyta Johna Henryego Cowlesa w Polsce i jej późniejsze perypetie 1936–1937, „Ars Regia. Kwartalnik poświęcony myśli i historii wolnomularstwa” 1993 nr 3 s. 68, 73, 74; tenże, Liberałowie, ezoterycy, piłsudczycy. Z dziejów polityki w Polsce w latach 1925–1928, „Dzieje Najnowsze” 1973 z. 3 s. 84; tenże, Masoneria polska XX wieku, W. 1996 s. 141–5, 250; tenże, Wolnomularstwo 1929–41; Kipa E., Studia i szkice historyczne, Wr. 1959; – Annuaire de la Franc-Maçonnerie Universelle 1932, Berne [b.r.w.] s. 112; Annuaire de la Grande Loge de France 1932, Paris [b.r.w.] s. 192; Cinquième Conférence Internationale des Suprêmes Conseils (R.E.A.A.) Bruxelles 1935, Bruxelle [b.r.w.] s. 12; Compte rendu officiel de la Manifestation Maç. de Belgrade 1926 E.V., Paris 1927 s. 12, 28; Convent International de 1927, Paris 1928 s. 41; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964 s. 524; Nałkowska Z., Dzienniki, W. 1980–88 III–IV; taż, Dzienniki czasu wojny, W. 1974; Nasza walka o szkołę pol., I; Wodzicki W., Wspomnienia 1928–1939, W. 1972; – „La Heroldo” 1996 Décembre s. 33; „Robotnik” 1926 nr 300; „Sprawa Robotn.” 1923 nr 4; „Wiener Freimaurer – Ztg.” 1926 Nr 10 s. 6, 1929 Nr 9/10 s. 13, 1932 Nr 6/7 s. 86; – AAN: PRM 1917–1939, cz. VIII, karty kwalifikacyjne MPiOS, sygn. 126; B. Uniw. Warsz.: Oddz. Rękopisów, sygn. 1787–1791, 1793; CAW: Akta Krzyża i Medalu Niepodległości, wnioski odrzucone, t. 91; Muz. Narod. w W.: sygn. 208918, 208921.
Ludwik Hass